فیض کاشانی (قدس سره) متوفای ۱۰۹۱ه.ق

مولی محسن فیض از علمای بزرگ شیعه و صاحب آثار ارزشمندی است. ایشان خدمات بیسار ارزنده ای در علوم مختلف از جمله فقه، حدیث، تفسیر، کلام و اخلاق دارد.

به نظر فیض کاشانی دو رسالت مهم به سعادت رساندن انسان و نیز حفظ اجتماع ضروری او، بعد از پیامبران بر عهده‌ی جانشینان آنها قرار داده شده است و به همین دلیل می‌گوییم: وجوب امامت، همواره مرکوز در فطرت عالم است؛ زیرا دواعی خلایق در هر شهر و روستایی و اجتماعی، متعدد و متفاوت است. پس باید رئیسی داشته باشند تا بدو مراجعه نمایند و همه تحت امر او باشند[۱].

علامه محمد باقر مجلسی (قدس سره) متوفای ۱۱۱۱ ه.ق

علامه محمد باقر مجلسی از علمای بزرگ شیعه است که علاوه بر پرداختن به جنبه‌ی عمومی فقه، در عرصه‌ی فقه حکومتی و دخالت در امور سیاسی و حکومتی عصرش نقش فعالی داشته است. وی با اعتقاد به اینکه انسان موجودی مدنی بالطبع است، بر حیات اجتماعی مردم و ضرورت تشکیل حکومت برای تأمین نیازهای اجتماعی وی تأکید می‌کند: «ان الانسان مدنی بالطبع یحتاج بعضهم الی بعض فی التعیش و البقاء»^[۱]. وی حکومت را شأنی از شئون نبوت و امامت دانسته و با استناد به حدیثی از امام صادق (ع) علت نیاز بشر به نبی و امام را هدایت خلق می‌داند. «بر وفق حکمت باید رسولان در میان او و خلایق باشند تا ایشان را دلالت نمایند بر آنچه مصلحت ایشان در آن است و باعث نفع ایشان است. و راهنمایی کنند به چیزی چند که موجب بقای نوع ایشان می‌باشد و ترک آن مورث فنای ایشان است»^[۲].

علامه محمدتقی مجلسی(قدس سره) متوفای ۱۰۷۰ هـ .ق

وی پدر علامه محمدباقر مجلسی (قدس سره) از جمله عالمانی است که به سمت شیخ الاسلامی در دستگاه صفویه رسیده و در این زمینه نقش مهمی را ایفا کرده است. علاوه بر اینکه حضور وی در دستگاه حکومت نشانه اعتقاد وی به ولایت فقیه است در آثار فقهی او نیز عباراتی دال بر این مطلب یافت می‌شود.

صاحب مدارک (قدس سره) متوفای ۱۰۰۹ هـ . ق

سیدمحمد بن علی موسوی عاملی (قدس سره) از فقهاء بزرگ اواخر قرن دهم می‌باشد. وی تألیفات گرانقدری در فقه و اصول دارد که مهمترین آنها «مدارک الاحکام فی شرح شرایع الاسلام»، «حاشیه علی الاستبصار»، «حاشیۀ علی تهذیب الاحکام» و «نهایه المرام فی شرح مختصر شرایع الاسلام» می‌باشند.

محقق اردبیلی (قدس سره) متوفای ۹۹۳ ه.ق

احمد بن محمد معروف به مقدس اردبیلی از فقهای والامقام شیعه در قرن دهم هجری است.

وی از فقهای بزرگی است که علاوه بر اینکه در تحقیق و پژوهش سرآمد و نمونه بود و یک محقق بزرگ به شمار می‌آمد، در امر تهذیب نفس و زهد و تقوا نیز کم نظیر و مقدس بود.

شهید ثانی (قدس سره) متوفای ۹۶۵ ه.ق

شهید ثانی از فقهای بزرگ و متبحر امامیه می‌باشد که در سخت ترین شرایط توانسته است تألیفات علمی بسیاری از خود به یادگار بگذارد. بعضی از آثار وی هنوز هم به عنوان متن درسی در حوزه‌های علمیه مطرح و مرجع و منبع محققان است. شیخ عباس قمی درباره ایشان می گوید: «استاد بزرگ شهید ثانی در وثوق، بزرگواری، دانش، فضل، زهد، عبادت، پرهیزگاری، تحقیق، مهارت و تمامی فضیلت ها و کمالات مشهورتر از آن است که ذکر شود و نیکی ها و صفت‌های شایسته اش بسیار بیشتر از آن است که محصور گردد… شیخ زین الدین در سیزدهم شوال ۹۱۱ به دنیا آمد و در سال ۹۶۵ در حالی که ۵۴ ساله بود، دو نفر برای حل مرافعه‌ی خویش نزد وی رفتند… روایت شده که بعد از فراغت وی از نماز عصر در مسجدالحرام، او را به اطراف مکه بردند و یک ماه و ده روز در آنجا زندانی کردند. و سپس از راه دریا وی را به قسطنطنیه برده و در آنجا به شهادت رساندند و جسدش را تا سه روز رها کرده و بعد از آن به دریا انداختند»[۱].

محقق کرکی (قدس سره) متوفای ۹۳۷

علی کرکی، مشهور به محقق ثانی، یکی از فقهای برجسته‌ی شیعه است که در کرک نوح، از نواحی بعلبک لبنان زاده شد: شیخ عباس قمی درباره ایشان می گوید: «مروج آیین و مذهب (شیعه) و سرسلسله‌ی محققین بزرگ علامه‌ی روزگار، شیخ عبدالعالی کرکی که یک بار به شیخ علایی و بار دیگر به محقق ثانی ملقب شده است. شیخ حر عاملی درباره‌ی وی گفته است که وثوق و دانش و فضل و بزرگواری و فراوانی تحقیق وی بسیار مشهورتر از آن است که ذکر شود و تصنیفات وی فراوان است و مشهور … در سال ۹۳۷ بدرود حیات گفته است، در حالی که بیش از هفتاد سال عمر کرده است و در مستدرک سال وفات وی را ۹۴۰ ذکر کرده است»^[۱].

ابن فهد حلی (قدس سره) متوفای ۸۴۱ هـ .ق

جمال السالکین ابوالمعالی احمد بن فهد حلی اسدی (قدس سره)، در طبقه اول شاگردان شهید اول (قدس سره) و فخر المحققین (قدس سره) است.

مشایخ حدیث او که ظاهراً مشایخ و اساتید فقه او نیز می‌باشند عبارتند از فاضل مقداد (قدس سره)، شیخ علی بن الخازن (قدس سره) و شیخ بهاءالدین علی بن عبدالکریم (قدس سره).

فاضل مقداد (قدس سره) متوفای ۸۲۶ هـ .ق

جمال الدین مقداد بن عبدالله سیوری حلی اسدی (قدس سره) معروف به «فاضل مقداد» از شاگردان برجسته شهید اول (قدس سره) است. کتاب‌های فقهی وی، «کنزالعرفان» و «التنقیح الرائع» می‌باشد. از بررسی نظریات ایشان در ابواب مختلف فقهی نظیر نماز جمعه، زکات، اقامه حدود، قضاوت و وصایت، «ولایت فقیه» به معنای زمامداری و رهبری استفاده می‌شود. اکنون به بعضی از این موارد اشاره می‌کنیم:

شهید اول (قدس سره) متوفای ۷۸۶ ه.ق

«فقیه بزرگوار محمد بن مکی رئیس و امام شیعه و سرسلسله‌ی محققین بزرگ و بزرگ طایفه… در سال ۷۳۴ به دنیا آمد و در روز پنجشنبه نهم جمادی الاولی سال ۷۸۶ با شمشیر به شهادت رسید، سپس به صلیب کشیده شد. آنگاه جسد وی سنگسار و سپس سوزانده شد. این اتفاقات در دمشق و در زمان حکومت برقوق و دولت بیدمر و به فتوای برهان الدین مالکی و عبادبن جماعت شافعی صورت گرفت. و بعد از آنکه یک سال تمام در قلعه‌ی شام زندانی بود و در زندان کتاب لمعه‌ی دمشقیه را در هفت ماه و هفت روز تألیف کرد»^[۱].