صاحب مدارک (قدس سره) متوفای ۱۰۰۹ هـ . ق

سیدمحمد بن علی موسوی عاملی (قدس سره) از فقهاء بزرگ اواخر قرن دهم می‌باشد. وی تألیفات گرانقدری در فقه و اصول دارد که مهمترین آنها «مدارک الاحکام فی شرح شرایع الاسلام»، «حاشیه علی الاستبصار»، «حاشیۀ علی تهذیب الاحکام» و «نهایه المرام فی شرح مختصر شرایع الاسلام» می‌باشند.

وی در کتاب «مدارک» که شرح شرایع محقق حلی (قدس سره) می‌باشد تقریباً تمامی مواردی را که محقق از شئون و اختیارات فقیه عادل و در نتیجه به معنای پذیرش ولایت فقیه است قبول دارد و بر آنها تأکید می‌کند در اینجا به یک نمونه بسنده می‌کنیم:

«قوله (یجب ان یتولی صرف حصه الامام(ع) فی الاصناف الموجودین من الیه الحکم بحق النیابه کما یتولی اداء ما یجب علی الغائب) المراد بمن الیه الحکم الثقة العدل الامامی الجامع شرایط الفتوی وانما وجب تولیه لذلک بما اشار الیه المصنف من انه منصوب من قبله علیه السلام علی وجه العموم فیکون له تولی ذاک کما یتولی اداء ما یجب علی الغایب من الدیون»^[۱]

وی در توضیح این عبارت محقق که تولیت سهم امام را به عهده «من الیه الحکم» می‌داند، می‌فرماید مراد از «من الیه الحکم» فقیه عادل شیعه جامع الشرایط است که منصوب امام معصوم است و نیابت عام از آن حضرت دارد یعنی تمامی وظایف امام معصوم را او به عنوان نایب عام، بر عهده دارد. بدین ترتیب نیابت عامه فقهاء را در زمان غیبت قبول کرده‌اند.

[۱] . مدارک الاحکام، ج ۵، ص ۴۲۷