بسم الله الرحمن الرحیم

در بحث گذشته به عاقبت پذیرش ولایت الهی و طاغوتی پرداخته شد. اکنون مصداق تاریخی :

شهر کوفه از شهرهای عجیب تاریخ اسلام است. کوفه جایی است که امیرالمومنین علی علیه السلام آن جا را برای خلافت خویش انتخاب کرد. جایی است که اهل آن در جنگ های امیرالمومنین علی علیه السلام شرکت کردند, جنگ جمل, نهروان, صفین. باز اینجا همان جایی است که امیرالمومنین علی علیه السلام از اهل آن شکایت می کرد که چرا از فرمان جهاد من سرپیچی می کنید و به جنگ نمی آیید؟ همین جا بود که بزرگانش خدمت امام حسن علیه السلام رفتند که تشریف بیارید ما شهر را در اختیار شما قرار می دهیم. اما حضرت نپذیرفتند. همین جا بود که به امام حسین علیه السلام نامه نوشتند که امام و پیشوا نداریم, شما تشریف بیاورید. و همین ها بودند که در مقابل امام حسین علیه السلام صف کشیده و آن فاجعه را به بار آوردند. باز همین ها بودند که ماجرای توابین را به راه انداختند و به قصد توبه نرسیدن به واقعه کربلا, جان فشانی کردند. همین ها بودند که غالب انقلاب های زمان بنی امیه و بنی عباس, بذرش درمیانشان کاشته و به ثمر می رسید؛ چقدر فدایی, چقدر کشته, چقدر جلوه و ایثار. و بازهمین ها بودند که سستی می کردند و ضعف و ناتوانی روحی و فکری نشان می دادند.

بسم الله الرحمن الرحیم

در بحث گذشته دانستیم که طبق آیه قرآن مراجعه به طاغوت, منافی ایمان است.

طاغوت یعنی چه؟

در قرآن کریم هر ولایتی غیر از ولایت خدا به عنوان ولایت طاغوت معرفی شده است. طاغوت از ماده طغیان است. طغیان یعنی سرکشی کردن, از آن محدوده و دایره طبیعی و فطری زندگی انسان فراتر رفتن.

مثلا فرض کنید انسانیت برای کامل شدن پدید امده است. آن کسی که انسانیت را از کامل شدن بیندازد و دور کند, طاغوت است. فرض کنید انسان ها باید با آیین خدا زندگی کنند, این یک امر فطری طبیعی و مطاق با سرشت انسان هاست, اگر کسی با انسان ها کاری کند و تصرفی در روح آن ها داتشه باشد که انان با آیین غیر الهی زندگی نمایند, این انسان طاغوت است. انسان باید داوما در تلاش باشد بریا به ثمر رساندن وجود خود؛ و هر عاملی که انسان را به عدم تلاش و تنبلی و راحت طلبی تشویق کند, او طاغوت است. انسان ها باید به فرمان خدا باشند, هرچیزی که انسان را از فرمان خدا کنار ببرد و خارج کند, و موجب عصیان انسان در مقابل خدا شود, طاغوت است.

بسم الله الرحمن الرحیم

پیرامون ولایت:

إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُکُمْ أَنْ تُؤَدُّوا الْأَماناتِ إِلی‏ أَهْلِها وَ إِذا حَکَمْتُمْ بَیْنَ النَّاسِ أَنْ تَحْکُمُوا بِالْعَدْلِ إِنَّ اللَّهَ نِعِمَّا یَعِظُکُمْ بِهِ إِنَّ اللَّهَ کانَ سَمیعاً بَصیراً *یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا أَطیعُوا اللَّهَ وَ أَطیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ فَإِنْ تَنازَعْتُمْ فی‏ شَیْ‏ءٍ فَرُدُّوهُ إِلَی اللَّهِ وَ الرَّسُولِ إِنْ کُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ ذلِکَ خَیْرٌ وَ أَحْسَنُ تَأْویلاً * أَلَمْ تَرَ إِلَی الَّذینَ یَزْعُمُونَ أَنَّهُمْ آمَنُوا بِما أُنْزِلَ إِلَیْکَ وَ ما أُنْزِلَ مِنْ قَبْلِکَ یُریدُونَ أَنْ یَتَحاکَمُوا إِلَی الطَّاغُوتِ وَ قَدْ أُمِرُوا أَنْ یَکْفُرُوا بِهِ وَ یُریدُ الشَّیْطانُ أَنْ یُضِلَّهُمْ ضَلالاً بَعیداً (سوره نساء ایات 58تا60)

همانا خدا شما را فرمان می دهد که امانت ها را به اهلش برگردانید, و چو میان مردم داوری و حکومت و قضاوت می کنید, بر طبق عدل و داد حکومت و قضاوت کنید. همانا پروردگار چه نیکو چیزی است که شما را به آن پند می دهد و موعظه میکند. همانا پروردگار شنوا و بیناست. آنچه به شما فرمان می دهد از روی شنوایی و آگاهی و دانش کامل است. چون شنوای نیازهای درونی شماست, و بینای سرنوشت شما؛ لذا آنچه را که احتیاج دارید به شما می بخشاید.

بسم الله الرحمن الرحیم

در بحث گذشته گفتیم که فرد ولایت مدار چه خصوصیتی دارد.

اما ولایت در جامعه به چیست؟

ولایت یک جامعه به این است که ولیّ در آن اولا مشخص باشد, ثانیا منشأ و الهام بخش نیروها, نشاط ها و فعالیت های آن جامعه باشد. قطبی باشد که همه ی جوی ها و سرچشمه ها از او سرازیر می شود. مرکزی باشد که همه ی فرمان ها را او می دهد و همه ی قانون ها را او اجرا می کند. نقطه ای باشد که همه ی رشته ها و نخ ها به آن جا برگردد, همه به او نگاه کند, همه دنباله رو او باشند. موتور زندگی را او روش کند و راننده و پیش قراول کاروان زندگی او باشد. این جامعه, جامعه ی دارای ولایت است.

بسم الله الرحمن الرحیم

در ادامه مباحث گذشته می خواهیم معرفی اجمالی از جامعه ی دارای ولایت و فرد دارای ولایت و سپس دورنمای این جامعه را داشته باشیم.

در مبحث قبلی یک رویه ی دیگر از ولایت را بیان کردیم که عبارت بود از انسجام و اتصال و ارتباط شدیدِ داخلی میان عناصر مسلمان. یعنی جامعه اسلامی و دارای ولایت, عبارت است از جامعه ای یکپارچه و یک جهت. همان طور که در احادیث نبوی و غیر نبوی هست که «مثل المومنین فی توادّهم کمثل الجسد»[1] مومنین مانند یک پیکر واحد و یک عمارت به هم پیوسته هستند؛ جوشیده ی به هم, گره خورده به هم و یک دست واحدی در مقابل دست های معارض و دشمن.

همچنین در سوره مائده ایه 54 می خوانیم «اذلّه علی المومنین اعزّه علی الکافرین» و در سوره مبارکه فتح ایه 29 «محّمد رسول الله و الذین معه اشدّاء علی الکفّار رحماء بینهم».

وقتی در مقابل جبهه ی خارجی قرار می گیرند, تو از آن ها چیزی استوارتر و خلل ناپذیرتر نمی بینی؛ اما در میان بدنه پیکر عظیم اسلامی هیچ گونه نفوذناپذیری نیست, بلکه همه روی هم اثر می گذارند, همه یکدیگر را به سوی خیر و نیکی جذب می کنند, همه یکدیگر را توصیه به پیروی هرچه بیشتر از حق می کنند, به پافشاری هرچه بیشتر در راه حق و مقاومت هرچه بیشتر در مقابل انگیزه های شر و فساد و انحطاط می کنند, همه همدیگر را نگه می دارند. همان طور که پیش از این مثال زدیم: مثل عده ای کوهنورد که در پیچ و خم کوه اگر یکی از اعضا پایش لغزید و پایین افتد, دیگران او را نگه می دارند, زیرا کمرهایشان را با طناب به هم بسته اند. همدیگر را کمک می کند که : راه را گم نکند, عقب نماند, گرسنه نماند.. اگر بین آن ها کسی هست کهاز لحاظ فکری, مادی یا از لحاظ شناخت حق و حقیقت, ضعیف باشد؟ اگر هست همه بکوشند تا او را هدایت و کمک کنند. خلاصه یک خانواده هستند با اعضایی صددرصد صمیمی. این هم یک جلوه ی دیگر از جلوه های ولایت در جامعه اسلامی.

بسم الله الرحمن الرحیم

اصل قرانی در واجب بودن وجود امام فهمیده شد. اما ارتباط امت با این امام چگونه باید باشد؟

اگر پیکر امت اسلام, بخواهد زنده بماند و موفق و پایدار, چه باید بکند؟ باید ارتباطش با این مرکز و قلب متحرک و پرهیجان, همیشه مستحکم و نیرومند برقرار باشد.

بنابراین, بُعد دیگر ولایت یعنی چه؟ یعنی ارتباط مستحکم و نیرومند هریک از آحاد امت اسلام, در همه حال, با آن قلب امت. ارتباطِ چه؟ ارتباط فکری و عملی. یعنی درست از او سرمشق گرفتن, در افکار و بینش ها دنبال او بودن و در افعال و رفتار و حرکت ها از او پیروی کردن.

پس ولایت علی بن ابی طالب علیه السلام یعنی چه؟

بسم الله الرحمن الرحیم

گفتیم جامعه اسلامی باید در ارتباط گیری داخلی و خارجی از منظر ولایت چه جهت گیری داشته باشد.

حال باید ببینیم که اگر یک جامعه و امتی بخواهد ولایت به این معنای قرآنی داشته باشد (یعنی تمام نیروهای داخلی اش علیه قرت های ضد اسلامی در خارج بسیج بشود) احتیاج به یک نقطه  قدرت متمرکز در متن جامعه دارد. به نقطه ای که تمام نیروهای داخلی به آن نقطه بپیوندند؛ همه از آنجا الهام بگیرند, فرمانش را اجرا کنند. او تمام جوانب مصالح و مفاسد را بداند تا بتواد مثل یک دیده بان نیرومند قوی دست و قوی چشم, هر کس را در جبهه ی جنگ, به کار مخصوص خود بگمارد. لازم است یک رهبر, فرمانده و قدرت متمرکزی در جامعه اسلامی وجود داشته باشد که بداند هرکس چه قدرت هایی دارد و بتواند آنان را به همان کار بگمارد.

بسم الله الرحمن الرحیم

یک جامعه اسلامی که با مقررات و طرز فکر الهی و با قانون گذاری و اجرای قانون به وسیله ی قدرت الهی هستند, این امت اسلامی اگر بخواهند ولایت –به آن معنای قرآنی که گفته شد- داشته باشند, دو جهت را باید مراعت کنند. یک جهت, جهت ارتباطات داخلی و داخل جامعه اسلامی است, جهت دیگر ارتباطات خارجی و رابطه  با جوامع دیگر.

در زمینه ارتباطات داخلی, امت اسلام آن وقتی دارای ولایت به معنای قرآنی است که کمال همبستگی و اتصال و ارتباطو اتحاد صفوف و فشردگی هرچه بیشتر آحاد و جناح های گوناگون را در خودش تامین کند. هیچ گونه تفرّق و اختلافی در سرتاسر امت عظیم اسلامی نباشد. تا صف های گوناگون در داخل این امت تشکیل نشود.

بسم الله الرحمن الرحیم

قَدْ کانَتْ لَکُمْ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ فی‏ إِبْراهیمَ وَ الَّذینَ مَعَهُ إِذْ قالُوا لِقَوْمِهِمْ إِنَّا بُرَآؤُا مِنْکُمْ وَ مِمَّا تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ کَفَرْنا بِکُمْ وَ بَدا بَیْنَنا وَ بَیْنَکُمُ الْعَداوَةُ وَ الْبَغْضاءُ أَبَداً حَتَّی تُؤْمِنُوا بِاللَّهِ وَحْدَهُ

«قدکانت لکم اسوه حسنه فی ابراهیم و الذین معه» این آیات به مومنین می گوید: مومنین, شما را در عمل ابراهیم و پیروان ابراهیم علیه السلام سرمشقی نیکوست. ببینید ابراهیم و پیروانش, همراهانش چه کردند شما هم همان کار را بکنید.

آن ها چه کردند؟

آن ها صریح رو کردند به قوم گمراه زمان خودشان, به بندگان طاغوت زمان خود و گفتند ما از شما و خداوندگارانتان بیزاریم. ما به شما کفر ورزیدیم و ازشما روگرداندیم. میان ما و شما همیشه ی زمان, بغض و دشمنی برقرار است.

فقط یک راه آشتی وجود دارد آن هم «حتّی تومنوا بالله وحده» است. بیایید داخل منطق فکری ما بشوید.

قرآن صریحا می گوید شما مومنین هم مثل ابراهیم علیه السلام عمل کنید.

بسم الله الرحمن الرحیم

إِنْ یَثْقَفُوکُمْ یَکُونُوا لَکُمْ أَعْداءً وَ یَبْسُطُوا إِلَیْکُمْ أَیْدِیَهُمْ وَ أَلْسِنَتَهُمْ بِالسُّوءِ وَ وَدُّوا لَوْ تَکْفُرُونَ(2) لَنْ تَنْفَعَکُمْ أَرْحامُکُمْ وَ لا أَوْلادُکُمْ یَوْمَ الْقِیامَةِ یَفْصِلُ بَیْنَکُمْ وَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ بَصیرٌ(3)

شأن نزول آیات اولیه سوره مبارکه ممتحنه درباره حاطب ابن ابی بلتعه است.

حاطب یک مسلمان کم ایمانی بود. وقتی پیغمبر خواست برود به جنگ با کفار قریش, حاطب فکر کرد که ممکن است پیغمبرر در این جنگ مغلوب بشود و خویشاوندان او که در میان کفار هستند, مورد آسیب قرار بگیرند و این درحالی است که او جزو سربازان پیغمبر است.. اینجا خواست یک زرنگی به خرج بدهد. فکر کرد حالا که ما کنار پیغمبر هستیم و در رکاب او جهاد می کنیم و ثواب مجاهدین در راه خدا را هم داریم, احتیاطا یک نامه ای هم بنویسیم به کفار, و دوستی و وفاداری خودمان را نسبت به آن ها هم اعلام کنیم؛ چه ضرری دارد؟!  در این حالت اگر در میدان جنگ با آن ها روبه رو شدیم, البته کمکشان نمی کنیم. اما با این نامه انها را خام کنیم و هم خدا را داشته باشیم هم خرما را.

یک نامه ای نوشت به سران قریش, خودش را هم خوب معرفی کرد تا بدانند که این با آن ها خوب و دوست و مهربان است. نامه را داد به زنی, زن هم نامه را میان گیسوان یا لباسهایش گذاشت و به طرف مکه راه افتاد.

پیغمبر به وسیله وحی از ماجرا مطلع شد. امیرالمومنین و چند نفر دیگر را به دنبال زن فرستاد تا در میانه ی راه نامه را از او گرفتند. پیغمبر فرمود: چرا این کار را کردی؟ چرا اسرار نظامی و جنگی را برای دشمن فاش کردی؟

گفت: یا رسول الله, من آن جا دوستان و خویشاوندانی دارم, می ترسم آن ها مورد زحمت قرار بگیرند, خواستم این نامه را بنویسم که شاید دل آن ها یک قدری نسبت به من نرم بشود.

آیه قرآن در جواب می گوید: اشتباه نکنید, دل آن ها با شما نرم نخواهد شد. آن کسانی که از لحاظ فکری ضد شما هستند, آن کسانی که دین شما, ایمان شما به زیان آن هاست و همت بر نابودی دین و ایمان شما گماشته اند, اینها هرگز با شما مهربان و دوست نخواهند بود. این آیه بعدی این مطلب را بیان می کند, می فرماید: «ان یثقفوکم» اگر دست بیابند بر شما «یکونوا لکم اعداء» دشمن شما خواهند بود.

ای حاطب بن ابی بلتعه ی نادان! خیال نکن اگر این جا یک کمکی به آن ها کردی, فردا کمک تو را سپاس می گویند. نه؛ کمکشان کردی, بیشتر بر تو مسلط می شوند, بیشتر دست ظلم و جور را برروی تو می گشایند. «و یبسطوا الیکم ایدیهم و السنتهم بالسّوء» دست و زبان خود را به بدی بر روی شما می گشایند. شما را بیشتر تحت فشار قرار داده, تحقیرتان می کنند. شما را بی حیثیت و بی شرافت می کنند.

«ودّوا لو تکفرون» فردا اگر بر شما مسلط بشوند, همین یک ذره عقیده ی قلبی را هم نمی گذارند در دل داشته باشید. دوست دارند شما کافر شوید. خیال نکنید اجازه می دهند آزاد باشید در اسلام و انجام وظایف اسلامی تان.

بعد آیه ای و جمله ی قاطعی راجع به خویشاوندان حاطب و همه ی حاطب های تاریخ (هرکس مثل حاطب باشد و با دشمن همکاری کند) بیان می کند.

شما برای خاطر فرزندان, قوم و خویشان و نزدیکانتان حاضرید با دشمن خدا بسازید؟ برای جلب دوستی بندگان ضعیف خدا و جلب منافع خود و نزدیکانتان حاضرید از فرمان خدا بگذرید و با دشمن خدا دوستی کنید؟

مگر این اولاد و ارحام چقدر به درد انسان می خورند؟ آیا آن ها انسان را از عذاب خدا نجات می دهند؟

«لن تنفعکم ارحامکم و لا اولادکم» ارحام و خویشان و فرزندان شما به شما سودی نمی بخشد «یوم القیامه یفصل بینکم» در روز قیامت میان شما و انها جدایی افکنده می شود.

روز قیامت انسان این قدر خودش گرفتار است که به گرفتاری دیگران نمی رسد, حتی فرزندش.