بسم الله الرحمن الرحیم

فصل چهارم: ضرورت تشکیل حکومت در اسلام

دلایل لزوم تشکیل حکومت اسلامی در قرآن

شماره 5

2-4. لزوم طرد ولایت طاغوت

  قرآن کریم، هر ولایتی غیر از ولایت خدا را به عنوان ولایت طاغوت معرفی می‏کند و می‏گوید: هر کسی که تحت ولایت خدا نباشد،تحت ولایت طاغوت است. طاغوت یعنی چه؟ طاغوت از ماده طغیان است. طغیان یعنی سرکشی کردن و از محدوده دایره طبیعی و فطری زندگی انسان فراتر رفتن؛ مثلاً فرض بفرمایید انسان برای کامل شدن پدید آمده‎است آن کسی که انسان را از کامل شدن بیندازد، طاغوت است.[1]

  قرآن می‏فرماید: «الَّذینَ آمَنُوا یُقاتِلُونَ فی‏ سَبیلِ اللَّهِ»؛ آن کسانی که ایمان آورده‎اند، مقاتله و ستیزشان در راه خداست. «وَ الَّذینَ کَفَرُوا یُقاتِلُونَ فی‏ سَبیلِ الطَّاغُوتِ»؛ آن کسانیکه به دین، کفر و انکار ورزیده‎اند مقاتله و ستیزشان در راه طاغوت است. و بعد می‏فرماید: «فَقاتِلُوا أَوْلِیاءَ الشَّیْطانِ»؛ با اولیاء و پیوستگان شیطان ستیز و مقابله و مقاتله بکنید...[2] آن کسی که تحت فرمان ولی حقیقی زندگی نمی‏کند باید بداند که تحت فرمان طاغوت و شیطان زندگی می‏کند. ممکن است بپرسید مگر تحت فرمان شیطان وطاغوت زندگی کردن وتن به فرمان او دادن چه مفسده‎ای دارد؟ این هم یکی از نکات آیات امروز است، قرآن در این زمینه به ما چند جواب می‏دهد: جواب اول این است که اگر تن به ولایت شیطان دادی شیطان برتمام انرژی‏های سازنده و خلاق و آفریننده و ثمربخش وجود تو مسلط خواهد شد، اگر چنانچه گردنت را به طرف شیطان و طاغوت بردی که ریسمان ولایتش را بر گردن تو بیندازد،دیگر ازدست او خلاصی پیدا نخواهی کرد، هر چه در وجود تو از نیرو و ابتکار و از فعالیت‏های سازنده و از جلوه‏های درخشنده وجود دارد، تحت قبضه طاغوت و شیطان در خواهد آمد و وقتیکه تمام وجودت در قبضه ‎او در آمد به ‎آسانی می‏تواند تو را در همان راهی که می‏خواهد و با هر وسیله‎ای که می‏خواهد بکشاند و ببرد، و پیداست که شیطان و طاغوت انسان را به نور و معرفت و آسایش و رفاه و معنویت رهنمون نمی‏شود، برای او این چیزها هدف نیست؛ بلکه برای شیطان و طاغوت مصالح شخصی هدف اولی است و می‏خواهد آنها را تامین کند. پس تو را در راه مصالح شخصی خود به کار می‏اندازد اگر به این جملات حساب شده‎ای که عرض شد دقت کنید، خواهید دید که تحت هر جمله‎ای معنایی است که با واقعیت‏های تاریخی تطبیق می‏کند اگرتن به ولایت طاغوت دادی تمام نیروها و انرژی‏ها وابتکارها و استعدادهای تو در قبضه طاغوت واقع می‏شود و وقتی در قبضه طاغوت واقع شد دیگر به سود تو نخواهد بود، برای شیطان، خود او و مصالح خودش مطرح است، اگر چنانچه در راه او افتادی در جهت مصالح و منافع خودش تو را قربانی خواهد کرد و به گمراهی خواهد کشاند. قدرت در اختیار اوست و تو هم که خودت را به دست او دادی، می‏کشد هر جا که خاطر خواه ‎اوست؛    
حلقه‎ای در گردنم افکنده «دوست»

می‏کشد هر جا که خاطر خواه اوست

بسم الله الرحمن الرحیم

فصل چهارم: ضرورت تشکیل حکومت در اسلام

دلایل لزوم تشکیل حکومت اسلامی در قرآن

شماره 4

2-3. شرح فعالیت‏های سیاسی پیامبراکرم(صلی‏الله‏علیه‏وآله‏وسلم)
در قرآن

  آخرین جنگى که آنها سراغ پیغمبر آمدند، جنگ خندق ـ یکى از آن جنگ‏هاى بسیار مهم ـ بود... کفّار، مقابل خندق آمدند، اما دیدند نمى‌توانند؛ لذا شکسته و مفتضح و مأیوس و ناکام مجبور شدند برگردند. پیغمبر فرمود تمام شد؛ این آخرین حملة قریش مکه به ماست. از حالا دیگر نوبت ماست؛ ما به طرف مکه و به سراغ آنها مى‌رویم. سال بعد از آن، پیغمبر گفت ما مى‌خواهیم به زیارت عمره بیاییم.

ماجراى حدیبیه ـ که یکى از ماجراهاى بسیار پرمغز و پرمعناست ـ در این زمان اتفاق افتاد. پیغمبر به قصد عمره به طرف مکه حرکت کرد. آنها دیدند در ماه حرام ـ که ماه جنگ نیست و آنها هم به ماه حرام احترام مى‌گذاشتند ـ پیغمبر به طرف مکه مى‌آید. چه کار کنند؟ راه را باز بگذارند بیاید؟ با این موفقیت، چه کار خواهند کرد و چطور مى‌توانند در مقابل او بایستند؟ آیا در ماه حرام بروند با او جنگ کنند؟ چگونه جنگ کنند؟ بالاخره تصمیم گرفتند و گفتند مى‌رویم و نمى‌گذاریم او به مکه بیاید؛ و اگر بهانه‌اى پیدا کردیم، قتل‌عامشان مى‌کنیم. پیغمبر با عالى‌ترین تدبیر، کارى کرد که آنها نشستند و با او قرارداد امضاء کردند تا برگردد؛ اما سال بعد بیاید و عمره بجا آورد و در سرتاسر منطقه هم براى تبلیغات پیغمبر فضا باز باشد. اسمش صلح است؛ اما خداى متعال در قرآن مى‌فرماید: «انا فتحنا لک فتحا مبینا»؛[1] ما براى تو فتح مبینى ایجاد کردیم. اگر کسانى به مراجع صحیح و محکم تاریخ، مراجعه کنند، خواهند دید که ماجراى حدیبیه چقدر عجیب است. سال بعد پیغمبر به عمره رفت و على‌رغم آنها، شوکت آن بزرگوار روزبه‌روز زیاد شد. سال بعدش ـ یعنى سال هشتم ـ که کفار نقض عهد کرده بودند، پیغمبر رفت و مکه را فتح کرد، که فتحى عظیم و حاکى از تسلط و اقتدار آن حضرت بود. بنابراین پیغمبر با این دشمن هم مدبرانه، قدرتمندانه، با صبر و حوصله، بدون دستپاچگى و بدون حتى یک قدم عقب‌نشینى برخورد کرد و روزبه‌روز و لحظه‌به‌لحظه به طرف جلو پیش رفت.[2]

بسم الله الرحمن الرحیم

فصل چهارم: ضرورت تشکیل حکومت در اسلام

دلایل لزوم تشکیل حکومت اسلامی در قرآن

شماره 3

2-2. بررسی تکالیف سیاسی‏ای که خدا بر عهدة «مسلمانان» گذاشته است

 قرآن فرموده است: «وَ ما أَرْسَلْنا مِنْ رَسُولٍ إِلاَّ لِیُطاعَ بِإِذْنِ اللَّهِ»،[1] پیامبر نیامد که نصیحتى بکند، حرفى بزند، مردم هم کار خودشان را بکنند و به او هم احترامى بگذارند؛ آمد تا مورد اطاعت قرار بگیرد، جامعه و زندگى را هدایت کند، نظام را تشکیل بدهد و انسان‏ها را به سمت اهداف زندگى درست پیش ببرد.[2]

قرآن مى‌گوید: «أَشِدَّاءُ عَلَى الْکُفَّارِ»؛[3] مسلمانان بایستى نسبت به کفار سختگیر باشند. این کفار کجا هستند؟ هر غیر معتقد به اسلام کسى نیست که باید نسبت به او سختگیر بود و شدت گرفت. قرآن مى‌گوید: «لا یَنْهاکُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذینَ لَمْ یُقاتِلُوکُمْ فِی الدِّینِ وَ لَمْ یُخْرِجُوکُمْ مِنْ دِیارِکُمْ أَنْ تَبَرُّوهُمْ وَ تُقْسِطُوا إِلَیْهِمْ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُقْسِطینَ»؛[4] کسانى که با شما سر ستیزه ندارند و علیه شما توطئه نمى‌کنند و کمر به نابودى نسل و ملت شما نبسته‌اند، ولو از دین دیگرى باشند، با آنها نیکى کنید و رفتار خوب داشته باشید؛ کافرى که با او باید شدید بود، این نیست. «إِنَّما یَنْهاکُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذینَ قاتَلُوکُمْ فِی الدِّینِ وَ أَخْرَجُوکُمْ مِنْ دِیارِکُمْ».[5] باید با کسانى شدید بود که با هویت، اسلام، ملیت، کشور، تمامیت ارضى، استقلال، شرف، عزت، ناموس، سنت‏ها، فرهنگ و ارزش‏هاى شما مبارزه مى‌کنند. این فرهنگى است که باید بر جامعة ما حاکم باشد. تساهل و تسامح باید بین خود مسلمانان برقرار باشد.[6]

1. وظیفة پذیرش فرمانروایی پیامبران

v  در کنار وظایف سیاسی پیامبران، قرآن کریم بسیاری از اقدامات سیاسی را از جمله وظایف دینی مسلمانان برمی‎شمرد؛ که می‎توان اولین آن وظایف را پذیرش مدیریت و حکمرانی پیامبران دانست. حضرت آیت الله سبحانی در تفسیر موضوعی خود به این وظیفة دینی مسلمانان می‎پردازند:

بسم الله الرحمن الرحیم

دلایل لزوم تشکیل حکومت اسلامی در قرآن

شماره 2

احوال پیامبران و تبیین اهداف و عملکرد آنان، بخش بزرگی از قرآن را به خود اختصاص می‏دهد. در این بخش از مفاهیم قرآنی، حجم عمده‏ای، به بیان تکالیف و اقدامات سیاسی پیامبران الهی اختصاص دارد.

هر چند پرداختن تفصیلی به این حجم از آیات، مجالی گسترده می‏طلبد و موضوع کتابی مستقل است، اما با اندک دقتی در این آیات درمی‏یابیم که می‏توان این دسته از آیات را به چهار نوع تقسیم کرد؛

2-1-1. آیاتی که به معرفی «انبیاء صاحب حکومت» و شیوة حکمرانی آنان می‏پردازد:

1.       حضرت داود (علی نبینا و آله و علیه السلام)

قرآن کریم در سوره بقره، آیة 251، درباره حضرت داود می‏فرماید: «وَ آتاهُ اللَّهُ الْمُلْکَ وَ الْحِکْمَةَ وَ عَلَّمَهُ مِمَّا یَشاءُ»؛ و خداوند به او فرمانروایی و حکمت عطا کرد و از آنچه می‏خواست به او آموخت.

نیز دربارة او می‏فرماید: «وَ شَدَدْنا مُلْکَهُ وَ آتَیْناهُ الْحِکْمَةَ وَ فَصْلَ الْخِطاب‏»[1] و به حکومت او استواری بخشیدیم و به او حکمت و داوری عادلانه آموختیم.

                     2. دلایل لزوم تشکیل حکومت اسلامی در قرآن

                                   - (شماره1)

-         قرآن به عنوان اصیل‏ترین منبع دینی و تنها متن مورد اتفاق همة مذاهب و فرق اسلامی است.

-         ابتدا بحث تشکیل حکومت و ضرورت آن را در آیات قرآن مورد بررسی قرار دهیم

-         پس از آن به سیرة پرچمداران اسلام پرداخته؛ به بازخوانی سنّت آن بزرگواران در قبال این موضوع محوری بپردازیم.

«إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُکُمْ أَنْ تُؤَدُوا الْأَماناتِ الى أَهْلِها وَ اذا حَکَمْتُمْ بَیْنَ النْاسِ انْ تَحْکُمُوا بِالْعَدْلِ، إنّ اللَّهَ نِعِمّا یَعِظُکُم بِهِ، إنَّ اللَّهَ کانَ سَمیعاً بَصیراً. یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا أَطیعُوا اللَّهَ وَ أَطیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولی الْأَمْرِ مِنْکُمْ، فَإنْ تَنازَعْتُمْ فی شَی‏ءٍ فَرُدُّوه الىَ اللَّهِ وَ الرَّسُولِ إِنْ کُنْتُمْ تُؤمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ ذلِکَ خَیْرٌ وَ أحْسَنُ تَأْویلًا»؛[1]

خداوند امر فرموده که امانت‏ها را به اهلش (صاحبش) بدهید. و هرگاه بین مردم داورى کردید، به عدالت داورى کنید. خدا چه خوب به‎ آن اندرزتان مى‏دهد و یادآورى‏تان مى‏کند. بى‏شک خدا شنواى بیناست. اى ایمان‏آوردگان! خدا را اطاعت کنید؛ و پیامبران را اطاعت کنید؛ و اولیاى امرتان (متصدیان رهبرى و حکومت‏تان) را. بنابراین، اگر در مورد چیزى با یکدیگر کشمکش پیدا کردید، آن را به خدا و پیامبر عرضه بدارید، اگر به خداى یگانه و دوره آخرت ایمان دارید. آن روش بهتر است و عاقبت‏تر.

مبانی:

1.      خداوند امر فرموده که «امانات را به اهلش رد کنید»

-     عده‏اى بر این عقیده‏اند که منظور از «امانت» مطلق امانت خلقى (یعنى مال مردم) و خالقى (یعنى احکام شرعیه) مى‏باشد. و مقصود از «ردّ امانت الهى» این است که‎ احکام اسلام را آن طور که هست اجرا کنند.

-     گروه‏ دیگرى معتقدند که مراد از «امانت»، امامت است در روایت هم آمده که مقصود از این آیه، ما (یعنى ائمه علیهم‏السلام) هستیم که خداوند تعالى به وُلات امر (رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) و ائمه (علیهم‏السلام) امر کرده ولایت و امامت را به اهلش رد کنند؛ یعنى رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) ولایت را به امیرالمؤمنین (علیه‏السلام)، و آن حضرت هم به ولىّ بعد از خود واگذار کند، و همین طور ادامه یابد.

بسم الله الرحمن الرحیم

فصل چهارم: ضرورت تشکیل حکومت در اسلام

              1. زیرساخت‏های نظری بحث

1-1. تفاوت مفهوم سیاست در اسلام و غرب

سیاست این است که جامعه را هدایت کند و راه ببرد، تمام مصالح جامعه را در نظر بگیرد و تمام ابعاد انسان و جامعه را در نظر بگیرد و اینها را هدایت کند به طرف آن چیزی که صلاحشان هست، صلاح ملت هست، صلاح افراد هست و این مختص به انبیاست. دیگران این سیاست را نمی‏توانند اداره کنند، این مختص به ‎انبیا و اولیاست و به تبع آنها به علمای بیدار اسلام.[1]

 تلاش‏هایى که ‎انسان‏ها مى‌کنند، بعضى مربوط به مسائل شخصى آنهاست که بخش کوچک‏ترى از فعالیت‏هاى انسانى را شامل مى‌شود ـ مثل معیشت و معنویت و عواطف و ارتباطات شخصى آنها با این و آن ـ اما بخش بزرگ‏تر فعالیت‏هاى انسانى، فعالیت‏هایى است که در صحنة جامعه با تلاش جمعى صورت مى‌گیرد، که به‎ آن «سیاست» مى‌گویند.[2]

سیاست به معناى پشت هم اندازى و فریب و دروغ گفتن به افکار عمومى مردم، مطلوب اسلام نیست. سیاست یعنى ادارة درست جامعه؛ این جزو دین است.[3]

آن مردک وقتى که آمد (در زندان) پیش من، من بودم و آقاى قمى (سلمه‎اللَّه)، که اکنون هم گرفتارند، گفت: سیاست عبارت از بدذاتى، دروغگویى و... خلاصه پدرسوختگى است. و این را بگذارید براى ما! راست هم مى‏گفت. اگر سیاست عبارت از اینها است، مخصوص آنها مى‏باشد. اسلام که سیاست دارد، مسلمانان که داراى سیاست مى‏باشند، ائمه‏ هدى (علیهم‏السلام) که «ساسة‏العباد» هستند، غیر این‏ معنایى است که او مى‏گفت. او مى‏خواست ما را اغفال‏کند.[4]