پرسمان 2

سوال: همه قبول دارند که سیاست و حکومت شایسته‎ی معصومین (علیهم السلام) است؛ اما این درست است که ما برای غیرمعصوم هم حق حاکمیت قائل باشیم؟!

در روزهای پیش در همین بخش توضیح دادیم که قرآن کریم، هر حاکمیتی غیر از «ولایت خدا» را رد کرده، آن را مصداق «طاغوت» می‎داند. از سویی این را هم می‎دانیم که ولایت الهی از طریق جانشینان و نمایندگان پروردگار از میان انسانها اعمال می‎شود. پس طبیعی است که باید دلیل محکمی برای این جانشینی و نمایندگی داشته باشیم و بدون داشتن چنین دلیلی، مجوزی برای حکومت دیگران نخواهیم داشت.

پیامبران، به حکم «رسالت الهی»، «معجزات آشکار» و «واسطه بودن بین خدا و خلق»، برای تصدی جایگاه حکومت از سوی خدا مامور بودند و در قرآن نیز آیات بسیاری را به معرفی انبیاء صاحب حکومت و شیوه‏ی حکمرانی پیامبران (مثل حضرت داوود (بقره: 251)، حضرت سلیمان (ص: 35-39)، حضرت ابراهیم (بقره: 124)، حضرت یوسف (یوسف: 101)، و دیگر پیامبران ابراهیمی (مائده: 20)) اختصاص داده است.

این انتصاب الهی، به تصریح قرآن پس از ختم رسالت، بر عهده‏ی اوصیاء پیامبر (صلی الله علیه و آله) گذاشته شده است. به رسم نقل یک نمونه از صدها، می‎توان به آیه‎ی 55 سوره مائده اشاره کرد.

اما قبل از آنکه به این سوال پاسخ دهیم که «در دوران غیبت امام معصوم (عجل الله تعالی فرجه)، این ماموریت الهی تعطیل می‎شود یا به جانشینان آنان واگذار می‎شود؟» باید به این سوال پاسخ دهیم که آیا «عصمت» جزو شرایط حکومت الهی است؟ و آیا قرآن به حکومت غیرمعصومان نیز تصریح کرده است؟

با مطالعه‏ی آیات قرآن به مواردی بر می‏خوریم که خداوند به حکومت غیر معصومان پرداخته و آنها را به عنوان نماد حاکم دینی معرفی می‎فرماید؛ ذوالقرنین و طالوت، دو نمونه از این قاعده‎اند.

خداوند در آیه 247 سوره بقره از قول پیامبر معصومِ بنی اسرائیل، طالوت را که فردی عادی و غیرمعصوم است را به‎خاطر بهره‎‌مندی از دو ویژگی «علم» و «توان مدیریت» به عنوان حاکم برگزیده‎ی الهی معرفی می‏کند؛ «و قال لهم نبیهم ان الله قد بعث لکم طالوت ملکا قالوا انی یکون له الملک علینا و نحن احق بالملک منه و لم یوت سعه من المال قال ان الله اصطفاه علیکم و زاده بسطه فی العلم و الجسم و الله یوتی‏ ملکه من یشاء و الله واسع علیم»؛  و پیامبرشان (سموئیل) به آنان گفت: خداوند طالوت را براى شما به فرمانروایى برانگیخته است. گفتند: چگونه او را بر ما فرمانروایى باشد؟! در حالى که ما به فرمانروایى از او سزاوارتریم؛ زیرا حکومت بر بنى اسرائیل در اختیار نیاکان ما بوده است. علاوه بر این او از مال و ثروت برخوردار نیست. پیامبرشان گفت: به یقین خدا او را برگزیده و بر شما برترى داده، و او را در «دانش اداره امور» و «نیروى مدیریت» فزونى بخشیده است، و خدا فرمانروایىِ خود را به هر که بخواهد عطا مى کند.

پس برخلاف تصور برخی که عصمت را شرط حکومت الهی می‏دانند، قرآن دو شرط فوق را بر عصمت برتری داده و در حالی که سموئیل نبیِ معصوم در بین مردم بود، عالمی غیر معصوم را ـ بخاطر توان مدیریت جامعه ـ به رهبری و حکومت الهی منصوب می‎فرماید.

- برگرفته از کتاب «ولایت فقیه؛ کانون عزت و اقتدار» نشر سازمان بسیج مستضعفین، جلد 2

برگرفته از کتاب «طرح کلی اندیشه‎ی اسلامی در قرآن»؛ مجموعه سخنرانی‎های حضرت آیت الله خامنه‎ای در سال 1353 در مسجد امام حسن (علیه السلام) مشهد