پرسمان 4/ملاک طاغوت بودن حکومت ها

سوال: آیا در روایات ما به ملاک «طاغوت بودن حکومت‏ها» اشاره شده است؟

روز گذشته مروری داشتیم بر روایاتی که طاغوت بودن صاحب برخی پرچمها پیش از ظهور حضرت ولی‎عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) اشاره داشت و دیدیم که علاوه بر ضعف سندی غالب این روایات، فضای صدور این احادیث و مخاطبین خاص آنها، امکان استخراج یک قاعده‎ی کلی را غیرممکن می‏سازد.

اما لازم است ملاکها و شاخص‎هایی که در روایات ما برای «پرچم طاغوت» بودن یک حکومت، یا «پرچم هدایت» بودن آن آمده را بررسی کنیم؛ تا بتوانیم درباره‎ی هر حکومت و قیامی پیش از ظهور، با قاطعیت و اطمینان قضاوت کنیم.

جالب است بدانیم در همان زمانی که امام صادق (علیه السلام)، در جواب سدیر صیرفی و عبد السلام ابن نعیم و بعضى دیگر از شیعیان ساده‎دل که امثال قیام ابومسلم را فرصتی برای حاکمیت اهل بیت (علیهم السلام) می‎دیدند و از حضرت تقاضای قیام می‎کردند، آنها را امر به خانه‎نشینی می‎کردند و قیام «امامان معصوم» را موکول به خروج سفیانی و قیام حضرت قائم (عج) کردند، قیامهای دیگری را که با هدف صحیح و اصولی شکل می‏گرفت را تایید می‏کردند و حتی شیعیان را به پیوستن به آن قیامها توصیه می‎فرمودند و خرج زندگی و خانواده مبارزان را هم برعهده می‏گرفتند. (وسائل الشیعه، ج 15، ص 54)

قیام «زید بن علی بن الحسین» و قیام «حسین، شهید فخ» در زمان امام صادق (علیه السلام) و دعوت به پیوستن به قیام «سید یمانی»، «سید خراسانی» و «سید حسنی» از پرچمداران پیش از ظهور حضرت صاحب الزمان (عج) در قالب حدود 300 روایت، نشان می‎دهد که حکم غیرمشروع بودن پیوستن به هر پرچمی تا پیش از ظهور صحیح نیست.

با دقت در روایاتی که در این خصوص وارد شده، در می‎یابیم که ائمه‎ی اطهار شیعیان را به هدف این قیامها توجه می‎دادند و از آنها می‏خواستند که به صرف شعارهایی که داده می‏شود اکتفا نکنند. به عنوان نمونه وقتی زید بن موسى بن جعفر (زید النار) را که در بصره خروج کرده و خانه‏هاى اولاد عباس را سوزانیده‏ بود، گرفتند و نزد مأمون آوردند، مأمون جرم او را به برادرش على بن موسى الرضا (علیه السلام) بخشید و به آن جناب عرض کرد: یا ابا الحسن! اگر برادر تو رفت و کرد آن‏چه کرد، «زید بن على» نیز پیش از او رفت و کشته شد، و اگر تو نزد من قرب و منزلت نداشتى، حتما او را می‏کشتم؛ زیرا این عملى که از او صادر شده، عمل کوچکى نیست.

حضرت رضا (علیه السلام) به آن ملعون فرمود: ... «زید برادر مرا با زید بن على (ره) قیاس مکن؛ زیرا که او از علماء آل محمد (صلی الله علیه و آله) بود و به جهت رضا و خوشنودى خداوند غضب کرد و با دشمنان خدا جهاد کرد تا اینکه در راه خدا کشته شد...»

مأمون عرض کرد یا ابا الحسن! آیا از پیغمبر (صلی الله علیه وآله) وعدة عذاب نرسیده است در حق کسى که به غیر حق ادعاى امامت کند؟ حضرت رضا (علیه السلام) فرمود: «زید بن على (ره) ادعاى باطلى نکرد و نهایت ترس از خدا و پرهیزکارى داشت از این مطلب؛ بلکه به مردم گفت: «اى مردم! من دعوت می‏کنم شما را به پسندیدة از آل رسول.» و مقصود او خودش نبود؛ چرا که او معرفت داشت به اینکه برادرش مستحق امامت است و وعدة عذابی که از جانب پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله) رسیده است، در حق کسى است که ادعا کند که خداوند او را امام قرار داده و بعد از آن مردم را به غیر دین خدا دعوت کند و با اینکه خودش علم ندارد و چیزى نمی‏فهمد، مردم را گمراه کند و از دین بیرون برد.» (عیون اخبار الرضا، ج 1، ص 191)

این روایت و دیگر احادیث مشابه، ملاک حق یا باطل بودن قیام را «دعوت به دین خدا»، «سرپرستی قیام توسط عالمان دینی» و «قصد واگذاری حکومت به صاحب اصلی آن یعنی امامان معصوم در صورت موفقیت در قیام و دستیابی به آن حضرات(علیهم السلام)» عنوان شده است. و اگر قیام و حکومتی از این شاخصها برخوردار نبود، مصداق طاغوت ا ست و تبعیت از آن جایز نیست.

برگرفته از کتاب «گفتمان ولایت فقیه» نشر اداره پاسخگویی آستان قدس رضوی، جلد 4