§ انتقاد معنایش چیست؟ انتقاد اگر معنایش عیبجویى است، این نه چیز خوبى است، نه خیلى هنر زیادى مى‌خواهد، نه خیلى اطّلاعات مى‌خواهد؛ بلکه انسان با بى‌اطّلاعى، بهتر هم مى‌تواند انتقاد کند... انتقاد به معناى عیب‏جویى، اصلاً هیچ لطفى ندارد. شما بنشین از بنده عیب‏جویى کن، من هم از شما عیب‏جویى کنم؛ چه فایده‌اى دارد؟ نقد، یعنى عیارسنجى؛ یعنى یک چیز خوب را آدم ببیند که خوب است، یک چیز بد را ببیند که بد است. اگر این شد، آن وقت نقاط خوب را که دید، با نقاط بد جمع‏بندى مى‌کند، آن‌گاه از جمع‏بندى باید دید چه حاصل مى‌شود.[i]

§ شما مى‌گویید چرا به رهبرى انتقاد نمى‌کنند! اوّلاً که عیبجویى از رهبرى مگر چه حُسنى دارد؟ رهبرى‌اى که در نظام جمهورى اسلامى اشاره‌ى انگشتش باید بتواند در یک لحظه‌ى خطرناک و حسّاس، مردم را به جانفشانى وادار کند، آیا این مصلحت است که یک نفر به میل خودش بیاید بایستد و بدون حق و بدون موجب، نسبت به او بدگویى کند؟! آیا این به نظر شما کار خیلى خوبى است؟! این کار بد است؛ رواج نداشته باشد، بهتر است... من خودم آدمى هستم که سرم براى گفتگو و سؤال شنیدن و انتقاد شنیدن درد مى‌کند؛ هیچ ناراحت هم نمى‌شوم. این جلسه‌اى که شما الان این‌جا پیش من دارید، من نظایر این جلسه را ـ البته با غیر جوانان، احیانا هم با جوانان ـ مکرر دارم. افراد مى‌آیند این‌جا حرف مى‌زنند، سؤال مى‌کنند، حرف خود را مطرح مى‌کنند، اشکال مى‌کنند، نامه مى‌نویسند، تلفن مى‌زنند؛ به من هم خبرش داده مى‌شود؛ اما توجه داشته باشید که انتقاد کردن به معناى عیبجویى کردن، یک ارزش نیست که ما حالا بگوییم این در جامعه‏ى ما نیست. البته این هست و متأسفانه به شکل غیرمنطقى‏اش هم هست! انتقاد معنایش این است که هر انسانى بنشیند عیارسنجى کند، ببیند نقطه‌ى ضعف کجاست، نقطه‌ى قوت کجاست؛ بعد ببیند این نقطه‌ى ضعف ـ اگر مى‌تواند علت یابى کند ـ به کجا برمى‌گردد، سراغ آن‌جا برود؛ یعنى آن ریشه را پیدا کند، اصل را پیدا کند. اگر این کار انجام شد، درست است؛ این همان چیزى است که انسان از جوان توقع دارد؛ درست همان چیزى که جناحهاى سیاسى به این چیزها عقیده‌اى ندارند. جناحهاى سیاسى، یکباره، غالبى، خطکشى شده و بدون تمحیض در مسائل کار مى‌کنند.[ii]

§ انتقاد از دولت، انتقاد از یک مسؤول، انتقاد از فلان دستگاه یا فلان قوه، این یک چیز است؛ انتقاد از اصلِ نظام و پایه‏هاى نظام یک حرف دیگر است. این دومى است که امروز دنیا به او همت گماشته؛ این دومى است که امروز عقبه‏ى عظیم تبلیغاتى رادیوهاى بیگانه و طرّاحانشان به آن همت گماشته‏اند. شما رادیوهاى بیگانه را، تلویزیونهاى گوناگون را حالا اخیراً شبکه‏هاى رایانه‏یى و اینترنت و غیره، اینها را خب مى‏دانید که چقدر وسیع است، اما از همه‏ى اینها مهمتر، آن مغزهایى است که پشت سر اینهاست. هر کسى که چهار صفحه روزنامه منتشر کرده باشد مى‏داند من چه مى‏گویم. اینى‏ که یک برنامه‏ى تبلیغاتى - چه در رایانه به صورت شبکه‏ى اینترنت، چه در تلویزیون، چه در رادیو، چه در فلان مطبوعه - در دنیا منتشر بشود و پخش بشود، این صورت کار است؛ پشت سر آن یک مغز، یک فکر منسجم، یک تصمیم، یک عزم وجود دارد؛ از او بایستى بیمناک بود؛ حساب او را باید کرد.[iii]

§ وقتى انسان مى‌خواهد به یک مسؤول ایراد بگیرد که‎ آقا چرا در حوزه‏ى کارتان خطا اتفاق افتاد، بایستى تمام موانعى را که در اجراى صحیح کار بر سر راه یک انسان معمولى وجود دارد، در نظر بگیرد و ببیند که‎ آیا با محاسبه‏ى اینها او کوتاهى کرده یا نه؛ اگر کوتاهى کرده، نبایستى از او صرف‌نظر کرد و گذشت؛ این اعتقاد من است. در حوزه‏ى اختیارات مستقیم من هم همین‌طور عمل مى‌شود. من اگر از کسى کوتاهى ببینم و بفهمم تقصیر داشته، اغماض نمى‌کنم. در مورد مسؤولان هم همیشه سفارش مى‌کنم و مى‌گویم که اغماض نکنید.[iv]

v     در قضیه نقد رهبری نباید جوانان فریب ظاهر قضیه را بخورند و به خاکی بروند. نگاه کنید مسأله غیبت و ظهور را؛ امام یازدهم مورد سؤال و نقد واقع می­شود که اموالی که از طرف بزرگان شیعه خدمت ایشان ارسال شده کجا مصرف شده است؟ امام در جواب می­گوید: «اگر امامت امر مستمری است و شما به آن پایبندید، چرا این سؤال از اجداد من نشد؟!» و از آن پس دستور می­دهد پردة سیاهی در اتاق دیدار نصب می­شود و شیعیان از پشت پرده با آن حضرت گفتگو می­کنند و از آن زمان غیبت آغاز شد.[1]

v     آنچه به ذهن شما می‏رسد ـ و موضوعی شخصی است ـ را نمی‏توان به عنوان «سؤال‏هایی از ولی فقیه» فردا در روزنامه‏ها چاپ کرد... راههای زیادی هست که افراد می‏توانند سؤالات خود را از ولی فقیه مطرح کنند؛ ارتباط برقرار کردن با نمایندگان خبرگان رهبری و مجلس شورای اسلامی یا طرح سئوالات با دفتر ارتباطات مردمی و یا دفتر بازرسی رهبری در میان بگذارند. مراجع تقلید نیز یکی دیگر از کانال‏هایی هستند که می‏توان مسائل را از طریق آنها با ولی فقیه مطرح کرد چرا که رهبری با مراجع تقلید دیدارهایی دارند. اینها راههای معقولی است که مردم بر اساس حقی که قانون برای آنها در نظر گرفته می‏توانند استفاده کنند.[2]