اولاً: تحقق اهداف حکومت اسلامی، نیازمند زمانی طولانی

§ ممکن است تحقق آرمانها سالهایى طول بکشد؛ موانع و مشکلاتى بر سر راه وجود داشته باشد؛ اما جهت حکومت ـ جهت و سمتگیرى این قدرتى که تشکیل شده‎است ـ حتما باید به سمت آن هدفها و آرمانها و آرزوهایى باشد که شعار آن داده شده‎است و داده مى‌شود و در متن قرآن و احکام اسلامى وجود دارد. اگر در آن جهت نبود، بلاشک حکومت منحرف است. معیار، این است که عدالت اجتماعى و نظم متکى بر قانون به وجود آید و مقررات الهى همه جا مستقر شود.

چنانچه مقررات الهى مستقر شد؛ نظم متکى به اسلام به وجود آمد و عدالت اجتماعى تحقق پیدا کرد، هنوز یک هدف متوسط، یا در واقع یکى از مراحل راه، طى شده‎است. مرحله‏ى بعد آن است که مردمى که در این نظام، به آسودگى، بى‌دغدغه و با برخوردارى از عدل زندگى مى‌کنند، براى تخلق به اخلاق حسنه، فرصت و شوق پیدا کنند... بعد از تشکیل حکومت، این هدف است. بلکه بعد از تشکیل نظام عادلانه و استقرار عدالت اجتماعى و حکومت واقعاً اسلامى، هدف این است. این، هدف بعدى است.[i]

§ این، یکى از افتخارات جمهورى اسلامى است که توانسته ولایت اسلامى را پیاده کند. ما هنوز نتوانسته‌ایم خیلى از احکام اسلامى را به‌طور کامل تحقق ببخشیم. یک جامعه، تا به‌طور کامل اسلامى بشود، زمان زیادى لازم است؛ لیکن بحمدالله مسأله‏ى حکومت و ولایت، در جامعه‏ى اسلامى ما تحقق بخشیده شد. شکل اسلامى، على‌رغم طرد و نفى و بغض و عناد قدرتهاى جهانى، در جامعه‏ى ما پیاده شد. دشمنان اسلام، مخالفت هم کردند؛ اما بحمدالله روزبه‌روز در جامعه‏ى ما، ثابت‌تر و درخشانتر و ماندگارتر شده‎است.[ii]

§ پس از تشکیل حکومتِ حَقّه‏ى نبى‌اکرم (صلى‌الله‌علیه‌واله) و حتى سالها بعد از آن بزرگوار ـ که تا حدود زیادى همان خط و همان طریق در خطوط بارز جامعه رعایت مى‌شد ـ هنوز در جامعه افراد ضعیف و فقیر دیده مى‌شدند؛ امیرالمؤمنین (علیه‌الصلاةوالسلام) را مشاهده مى‌کنیم که به خانه‏ى ایتام و فقرا مى‌رفتند؛ کسانى که بچه‌هاشان شب شام نداشتند و مادر با آب گرمى که روى چراغ گذاشته بود، آنها را سرگرم مى‌کرد! این حوادث مربوط به چه سالهایى است؟ چه‌قدر از انقلاب پیامبر گذشته بود؟ نزدیک به چهل سال از هجرت پیامبر گذشته بود و این حوادث اتفاق افتاده بود.[iii]

ثانیاً: توجه به محدودة اختیارات رهبری در قانون اساسی

§ هر کس به هر اندازه که حوزه‏ى اختیارات اوست، باید پاسخگو باشد. البته مسؤولیت مدیریت انقلاب با مدیریت اجرایى کشور فرق دارد؛ این را توجه داشته باشید. رهبرى طبق قانون اساسى در کشور مسؤولیت اجرایى ندارد؛ جز در زمینه‏ى نیروهاى مسلح. مسؤولیت اجرایى به عهده‏ى قواى سه‌گانه ‎است، منتها مدیریت انقلاب ـ که همان رهبرى باشد ـ مسؤولیت حفظ جهتگیرى انقلاب و نظام را دارد؛ باید مواظب باشد انقلاب و نظام از آرمانها منحرف و منصرف نشود؛ فریب دشمن را نخورد و راه را عوضى نرود؛ اینها مسؤولیت‏هاى رهبرى است. مسؤولیت اجرایى به عهده‏ى مسؤولان اجرایى است و هر کس مسؤولیتى دارد، باید طبق مسؤولیت خود عمل کند.[iv]

§ از رهبرى توقع نیست که ـ فرض بفرمایید ـ مشکلات شهردارى را حل بکند، یا مشکلات فلان وزارتخانه را درست بکند، یا ـ اگر چنان‏چه وضع در نظام اسلامى آن‏جورى بود که شایسته است ـ حتى انتظار نبود که به نیروهاى مسلح بپردازد؛ نیروهاى مسلح یک استثنایى است؛ ناچار بایستى به بالاترین کسى که در نظام، یک مسؤولیتى دارد، سپرده بشود و الّا حق این بود که حتى او هم سپرده مى‏شد به یک شخص دیگرى. در نظام اسلامى علاوه‏ى بر آن کارهایى که به صورت اجرایى انجام مى‏گیرد، مسائلى که دولت‏ها انجام مى‏دهند، وزراء انجام مى‏دهند، مسؤولین گوناگون انجام مى‏دهند، قوه‏ى قضائیه انجام مى‏دهد، یک چیزى وجود دارد که او از همه‏ى اینها بالاتر است و او عبارت است از جهت دادن به این همه. 
... مسائل فراوانى هست در حوزه‏ى رهبرى که عمده‏ى آنها بر مى‏گردد به جهت‏گیرى و احیاناً اتخاذ تصمیم‏هایى که مسؤولین‏ذى ربط وکسانى که مستقیماً مسؤول آن هستند اینها به جهتى از جهات قادر نیستند به اتخاذ این تصمیم‏گیرى. آن وقت رهبرى باید بیاید آن کار را انجام بدهد وآن گره را باز کند.[v]

· اینکه در این قانون اساسی یک مطلبی ولو به نظر من یک قدری ناقص است و روحانیت بیشتر از این در اسلام اختیارات دارد و آقایان برای اینکه خوب دیگر خیلی با این روشنفکرها مخالفت نکنند، یک مقداری کوتاه آمدند اینکه در قانون اساسی هست، این بعض شئون ولایت فقیه هست نه همه شئون ولایت فقیه، و از ولایت فقیه آنطوری که اسلام قرار داده است به آن شرایطی که اسلام قرار داده است، هیچ کس ضرر نمی‏بیند.[vi]