§ در مردم‌سالارى دینى و در شریعت الهى این موضوع مطرح است که مردم باید حاکم را بخواهند، تا او مورد قبول باشد و حق داشته باشد که حکومت کند. اى کسى که مسلمانى! چرا رأى مردم معتبر است؟ مى‌گوید: چون مسلمانم؛ چون به ‎اسلام اعتقاد دارم و چون در منطق اسلام، رأى مردم بر اساس کرامت انسان پیش خداى متعال معتبر است.[i]

§ در انتخاب دستگاه اجرایى و رئیس قوّه‏ى مجریه، مردم خودشان دخالت مى‏کنند. حتّى در انتخاب رهبرـ با این که رهبرى یک منصب الهى است و تابع ملاک‎هاى الهى و معنوى و واقعى است ـ باز مردم نقش دارند؛ کما این که مشاهده کردید، مجلس خبرگان که نمایندگان مردمند، مى‏نشینند کسى را معین و انتخاب مى‏کنند. اگر همان کسى که مجلس خبرگان انتخاب کرد، مورد قبول مردم نباشد، باز رهبرىِ او، جا نخواهد افتاد. پس، آحاد و عامه‏ى مردم، علاوه بر این‏که به صورت غیرمستقیم ـ از طریق مجلس خبرگان ـ رهبر را معین مى‏کنند، مستقیماً هم نسبت به شخص رهبر، نظر و تصمیم دارند و نظر و تصمیم و خواست و اراده‏ى آنهاست که در حقیقت یک رهبر را رهبر مى‏کند و به او امکان تصرف و قدرت امر و نهى و قبض و بسط مى‏دهد.[ii]

§ مکتب بدون مردم متصوّر نیست؛ چون مکتب ما مکتبى نیست که از مردم جدا بشود. اصلاً این یک فریب است که ما بیاییم اسلام را از نفع و خیل مردم جدا کنیم و بگوییم مردم و سرنوشت آنها را رها کنید و به دین و خدا و اسلام بچسبید! این، همان اسلامِ تحریف شده‎است. این، همان چیزى است که امام(ره) از اولِ شروع مبارزه با آن جنگید. بسیارى از آدمهاى خوب و عالِم، حرف امام را در این راه فهمیدند و البته بعضى از متحجّران و نادانها هم تا آخر نفهمیدند و هنوز هم بعضى این حقیقت را نمى‌فهمند. تفکر اسلامى، از خیل مردم و براى مردم بودن جدا نیست. هر چیزى که شما دیدید به نظرتان اسلامى است، اما از صلاح مردم مجرد است، بدانید در شناخت و فهم این‌که آن اسلام است، اشتباه مى‌کنید یا در فهم خود آن شیئ، محققاً اشتباهى وجود دارد. پس، پایه‏ى ارزشهاى اسلامى و انقلاب ما، بر دو پایه‏ى مکتبى و مردمى است.[iii]

§ آن کسی که این معیارها دارد و از تقوا و صیانت نفس و دینداری کامل و آگاهی لازم برخوردار است، آن‏وقت نوبت می رسد به قبول مردم، اگر همین آدم را با همین معیارها، مردم قبول نکردند باز مشروعیت ندارد؛ چیزی به نام حکومت زور در اسلام نداریم.[iv]

 آیا در تفکر حضرت امام(ره) و مقام معظم رهبری، مردم رکن مشروعیّت هستند یا نقش آنها به پذیرش و مقبولیّت محدود می‏شود؟

·  آنچه مهم است ضوابطی است که در این حکومت باید حاکم باشد که مهمترین آنها عبارت است از اینکه ‎اولاً متکی به‎ آرای ملت باشد؛ به گونه‎ای که تمامی آحاد ملت در انتخاب فرد و یا افرادی که باید مسؤولیت و زمام امور را در دست بگیرند؛ شرکت داشته باشند. و دیگر اینکه در مورد این افراد نیز خطِ‏‏ِمشی سیاسی و اقتصادی و سایر شئون اجتماعی و کلیه قواعد و موازین اسلامی مراعات شود. در این حکومت به طور قطع باید زمامداران امور دائماً با نمایندگان ملت در تصمیم‏گیری‏ها مشورت کنند و اگر نمایندگان موافقت نکنند، نمی‏توانند به تنهائی تصمیم‏گیرنده باشند. افرادی که به عنوان نمایندگان یا مسؤولین دولت در جمهوری اسلامی، انتخاب می‏شوند، شرایطی دارند که با رعایت آن شرایط، حقیقتاً نمایندگان واقعی مردم انتخاب می‏شوند؛ نه نمایندگان طبقه خاصّی که به ضرر اکثریت ملت عمل کنند. خطوط اصلی در قانون اساسی این حکومت را، اصول مسلم اسلام ـ که در قرآن و سنت بیان شده ـ تشکیل می دهد[v].

·  میزان؛ رأى ملت است. ملت یکوقت خودش رأى مى‏دهد، یکوقت یک عده‏اى را تعیین مى‏کند که آنها رأى بدهند؛ آن در مرتبه دوم صحیح است. و الّا مرتبه اول، حق مال خود ملت است. شما خون دادید، حقوقدانان براى شما تکلیف معین کنند؟! خودتان باید تکلیف معین کنید. شمایید، همین ملت، همین مردم محروم‏.[1]

§    استفتاء نمایندگان حضرت امام در دبیرخانه ائمه جمعه سراسر کشور:    
حضرت آیت اللّه العظمى امام خمینى، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهورى اسلامى 
 پس از اهداى سلام و تحیت، در چه صورت فقیه جامع الشرایط بر جامعه اسلامى ولایت دارد؟

نمایندگان حضرتعالی در دبیرخانه ائمه جمعه سراسر کشور‏

بسمه تعالى‏  
ولایت در جمیع صُوَر دارد. لکن تولّى امور مسلمین و تشکیل حکومت بستگى دارد به آراى اکثریت مسلمین؛ که در قانون اساسى هم از آن یاد شده است، و در صدر اسلام تعبیر مى‏شده به بیعت با ولىّ مسلمین.            روح اللَّه الموسوی الخمینى‏[vi]

· اینجا آراء ملت حکومت مى‏کند. اینجا ملت است که حکومت را در دست دارد. این ارگان‏ها را ملت تعیین کرده است. و تخلّف از حکم ملت براى هیچیک از ما جایز نیست و امکان ندارد.[vii]

·    وقتى مردم یک خدمت‏گزارى را نخواستند باید کنار برود.[viii]

§ جمهورى اسلامى دو جزء دارد: جمهورى است، یعنى مردمى است؛ اسلامى است، یعنى بر پایه‏ى ارزشهاى الهى و شریعت الهى است. مردمى است، یعنى مردم در تشکیل این نظام، در بر روى کار آوردن مسؤولان این نظام نقش دارند، پس مردم احساس مسؤولیت می‏کنند؛ مردم برکنار نیستند. مردمى است، یعنى مسؤولان نظام از مردم و نزدیک به مردم باشند، خوى اشرافی‏گرى، خوى جدائى از مردم، خوى بى‌اعتنائى و تحقیر مردم در آنها نباشد... دوران جمهورى اسلامى یعنى دوران حاکمیّت آن کسانى که از مردمند، با مردمند، منتخب مردمند، در کنار مردمند، رفتارشان شبیه رفتار مردم است. این، معناى مردمى است. مردمى است، یعنى باید به عقاید مردم، به حیثیت مردم، به هویت مردم، به شخصیت مردم، به کرامت مردم اهمیّت گذاشته بشود. اینها مردمى است.[ix]

§ در مکتب سیاسى اسلام... ضابطه، ضابطه‏ى معنوى است. ضابطه عبارت است از علم، تقوا و درایت. علم، آگاهى مى‌آورد؛ تقوا، شجاعت مى‌آورد؛ درایت، مصالح کشور و ملت را تأمین مى‌کند؛ اینها ضابطه‌هاى اصلى است برطبق مکتب سیاسى اسلام. ... از طرف دیگر کسى که داراى این ضوابط است و با رأى مردم که به‌وسیله‏ى مجلس خبرگان تحقق پیدا مى‌کند ـ یعنى متصل به‎ آراء و خواست مردم ـ انتخاب مى‌شود، نمى‌تواند بگوید من این ضوابط را دارم؛ بنابراین مردم باید از من بپذیرند؛ «باید» نداریم! مردم هستند که انتخاب مى‌کنند. حق انتخاب، متعلّق به مردم است.[x]

· اسلام به ما اجازه نداده است که دیکتاتورى بکنیم؛ ما تابع آراى ملت هستیم. ملت ما هرطور رأى داد، ما هم از آنها تبعیت مى‏کنیم. ما حق نداریم؛ خداى تبارک و تعالى به ما حق نداده است؛ پیغمبر اسلام به ما حق نداده است که ما به ملّتمان یک چیزى را تحمیل بکنیم. بله ممکن است گاهى وقت‏ها ما یک تقاضایى از آنها بکنیم؛ تقاضاى متواضعانه؛ تقاضایى که خادم یک ملت، از ملت مى‏کند، لکن اساس این است که مسأله، دست من و امثال من نیست و دست‏ ملت است‏.[xi]

§ امام زمان از آحاد مؤمن مردم و با تکیه به آنهاست که بناى عدل الهى را در سرتاسر عالم استقرار مى‌بخشد و یک حکومت صددرصد مردمى تشکیل مى‌دهد؛ اما این حکومت مردمى با حکومتهاى مدّعى مردمى بودن و دمکراسى در دنیاى امروز از زمین تا آسمان تفاوت دارد. [xii]