آن کسى که ولىّ و حاکم مردم است، یک سلطان نیست؛ یعنى عنوان حکومت، از بُعد اقتدار و قدرت او بر تصرف ملاحظه نمى‌شود؛ از بُعد اینکه او هر کارى که مى‌خواهد، مى‌تواند بکند، مورد توجه و رعایت نیست؛ بلکه از باب ولایت و سرپرستى او، و اینکه ولىّ مؤمنین یا ولىّ امور مسلمین است، این حق یا این شغل یا این سمت مورد توجه قرار مى‌گیرد. قضیة حکومت در اسلام، از این جهت مورد توجه است.

اگر این مفهوم ولایت و آنچه را که اسلام براى ولىّ و والى به عنوان شرط و وظیفه قرار داده است، بشکافیم ـ که در کلمات ائمة معصومین در این باب، خیلى حرف‏هاى آموختنى وجود دارد، و در همین نامة امیرالمؤمنین به مالک اشتر و آن توصیه‌هاى بزرگ، مفاهیم ارزندة زیادى هست ـ خواهیم دید که مردمی‏ترین نوع حکومت این است. در فرهنگ بشرى ـ یعنى فرهنگ آزادیخواهان عالم در طول تاریخ ـ هیچ چیزى که از حکومت زشت باشد، در مفهوم ولایت وجود ندارد. مفهوم استبداد یا خودسرى، به میل خود یا به ضرر مردم تصمیم گرفتن، مطلقاً در معناى ولایت اسلامى نیست. نه اینکه یک شخصى نمى‌تواند به نام ولایت از این کارها بکند؛ خیر! شیاطینى هستند که با همة نام‏هاى خوب، همة کارهاى بد را در دنیا کرده‌اند. مقصود، آموزش و درس و راه اسلامى است. البته کسانى که دلباختة مفاهیم غربى و بیگانة از اسلام هستند، ممکن است حرف‏هایى بزنند، یا تصوراتى بکنند؛ لیکن اینها بر اثر نشناختن مفهوم ولایت است.[1]

   اینکه مى‌گوییم سیاست ما عین دیانت است و دیانت ما عین سیاست است، یک طرف قضیه ‎این است که سیاست و بنیان آن باید براساس دین باشد. روى دیگر سکه هم این است که فعالیت سیاسى نمى‌تواند از معیارها و ضوابط دینى و اخلاقى خارج باشد. کار غیراخلاقى براى کسب قدرت، مطلقا جایز نیست و کسى را که در صراط مدیریت قرار دارد، از اهلیت و صلاحیت مى‌اندازد؛ لذا این ضوابط باید به‌طور کامل در همة رده‌ها رعایت شود. قانون براى رهبرى، ریاست‌جمهورى، مسئولان قواى سه‌گانه و رده‌هاى مختلف مدیریت، تا رده‌هاى شوراهاى شهر و روستا و دیگر جاها ضوابطى را معین کرده‎است که برخاسته ‎از همان دید و فکر اسلامى است. این ضوابط باید احراز شود. باید تشخیص داده شود که این شرایط در این شخص وجود دارد، بعد او در معرض رأى مردم قرار گیرد، اگر ملاک رأى مردم است؛ یا نصب شود، اگر ملاک، انتصاب است؛ مثل بعضى از مسئولیت‏هایى که وجود دارد.[2]