پرسمان:

اختیارات ولی فقیه چقدر است؟ آیا هر کار دلش خواست می‎تواند بکند؟!

سوال: چرا ادعا می‏کنند ولایت فقیه «مطلقه» است؟ مطلقه بودن به چه معناست؟

و آیا اختیارات ولی فقیه با اختیارات معصومین برابر است؟!

«مطلقه» از تعابیری است که در هر علمی، معنایی دارد؛ در علوم سیاسی، قدرت مطلق، به معنی حکومت خودمختاری است که هیچ قانونی را نمی‎پذیرد. روشن است که ولایت مطلقه فقیه به این معنا نیست؛ چرا که ولی فقیه، مامور به اجرای احکام دین است و هم شرط فقاهت، رفتار او را به چهارچوب احکام الهی محدود می‏کند و هم شرط عدالت، رفتار فقیه را جهت می‎بخشد. روشن است که منظور از مطلقه، «ولایت مطلقه الهیه» در علم عرفان هم نیست؛ چرا که در آنجا تصرف در خلقت (چیزی شبیه معجزه یا کرامت) به اذن الهی منظور است؛ اما موضوع ولایت فقیه، اجرای احکام اجتماعی - حکومتی اسلام است.

مطلقه بودن ولایت فقیه در علم فقه، به معنی برخورداری از اختیاراتی است که خداوند برای اجرای احکام حکومتی اسلام به حاکم داده است؛ این اختیارات مربوط به جایگاه حاکم است و تفاوتی ندارد که حاکم پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) باشد یا امام معصوم (علیهم السلام) یا ولی فقیه. به تعبیر حضرت امام (قدس سره)، «وقتى مى‏گوییم ولایتى را که رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) و ائمه(علیهم‏السلام) داشتند، بعد از غیبت، فقیه عادل دارد، براى هیچ کس این توهم نباید پیدا شود که مقام فقها، همان مقام ائمه(علیهم‏السلام) و رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) است. زیرا اینجا صحبت از مقام نیست؛ بلکه صحبت از وظیفه است. «ولایت»، یعنى حکومت و اداره کشور و اجراى قوانین شرع مقدس، یک وظیفه سنگین و مهم است؛ نه اینکه براى کسى شأن و مقام غیرعادى به وجود بیاورد و او را از حد انسان عادى بالاتر ببرد. به عبارت دیگر، «ولایت» مورد بحث ـ یعنى حکومت و اجرا و اداره ـ بر خلاف تصورى که خیلى از افراد دارند، امتیاز نیست؛ بلکه وظیفه‏اى خطیر است...»

«مثل این است که امام (علیه‏السلام) کسى را براى حضانت، حکومت، یا منصبى از مناصب، تعیین کند. در این موارد معقول نیست که رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) و امام با فقیه فرق داشته باشد.

مثلاً یکى از امورى که فقیه متصدى ولایت آن است اجراى «حدود» (یعنى قانون جزاى اسلام) است. آیا در اجراى حدود بین رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) و امام و فقیه ‎امتیازى است؟ یا چون رتبه فقیه پایین‏تر است باید کمتر بزند؟ حد زانى که صد تازیانه است اگر رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) جارى کند، 150 تازیانه مى‏زند، و حضرت امیرالمؤمنین (علیه‏السلام) صد تازیانه، و فقیه پنجاه تازیانه؟ یا اینکه حاکم متصدى قوه اجراییه است و باید «حد خدا» را جارى کند؛ چه رسول اللَّه (صلی الله علیه و آله) باشد، و چه حضرت امیرالمؤمنین (علیه‏السلام)، یا نماینده و قاضى آن حضرت در بصره و کوفه، یا فقیه عصر...

همین ولایتى که براى رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) و امام در تشکیل حکومت و اجرا و تصدى اداره هست، براى فقیه هم هست... در این معنا مراتب و درجات نیست که یکى در مرتبه بالاتر و دیگرى در مرتبه پایین‏تر باشد؛ یکى والى و دیگرى والی‏تر باشد.» (امام خمینی، ولایت فقیه، ص 50)

حضرت آیت الله جوادی آملی نیز در این باره می‏فرمایند: «ولى فقیه، همه اختیارات پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله و سلم) و امامان(علیهم‏السلام) در اداره جامعه را داراست؛ زیرا او در غیبت امام عصر(عج)، متولّى دین است و باید اسلام را در همه ابعاد و احکام گوناگون اجتماعى‏اش اجرا نماید. اجراى قوانین جزایى و اقتصادى و سائر شؤون اسلام و جلوگیرى از مفاسد و انحرافات جامعه، از وظایف فقیه جامع ‏الشرایط است که تحقّق آنها نیازمند هماهنگى همة مردم و مدیریت متمرکز و حکومتى عادل و مقتدر است... و بدون چنین وظائفى، اجراى کامل و همه‏‏جانبة اسلام و اداره مطلوب جامعه اسلامى، به آن‏گونه که مورد رضایت‏ خداوند باشد، امکان‏پذیر نیست.» (ولایت فقیه؛ ولایت فقاهت و عدالت، ص 248)

برگرفته از کتاب «رهیافت ولایت فقیه» نشر اداره پاسخگویی آستان قدس رضوی، جلد 3